In de plannen van overheden voor de energietransitie ligt de focus nu grotendeels op warmte en warmtenetten. Dit beeld is zichtbaar in de resultaten van een deze zomer uitgezette enquête van Klimaatverbond Nederland onder haar leden.

Gemeenten kijken bij de nu op te stellen Transitievisies Warmte vooral naar de meest voor de hand liggende warmteoplossing per wijk. Klimaatverbond Nederland roept alle gemeenten daarom op om koeling een prominente plek te geven in hun Transitievisie Warmte. 

Toenemende koeltevraag

Vanuit de lijn van opwarming lijkt het waarschijnlijk dat we nattere en warmere winters krijgen en de hittegolven in de zomer in lengte en temperatuur-extremen zullen toenemen. De kans is dus groot dat we in de winter te maken krijgen met een afnemende warmtevraag en in de zomer met een sterk toenemende koeltevraag. Er is een aanpak gewenst waarbij de warmte- en de koeltevoorziening in samenhang ontwikkeld worden. Wanneer dit niet gebeurt, kan dit leiden tot vertraging en verkeerde investeringsbeslissingen en dus hoge kosten. 

Nederland wordt warmer

In de zomer van 2019 hadden we te maken met drie hitteperiodes. Eén daarvan was zelfs de heetste week ooit in Nederland waarbij voor het eerst boven de 40 graden werd gemeten en het oude hitte-record in Nederland met bijna twee graden werd verbroken. Mensen zochten massaal verkoeling door middel van ventilatoren en airco’s. De stijgende koelte- en energievraag gaat dan ook de komende jaren een grotere thema worden in de energietransitie. Ook voor deze zomer liggen tropische temperaturen en hittegolven in het vooruitzicht. Door de toename van (extreem) hete dagen zijn onze zomers voelbaar warmer, een trend die zich als gevolg van klimaatverandering voorlopig zal voortzetten. Dit zorgt ervoor dat een groot – en groeiend – deel van het jaar te veel warmte beschikbaar zal zijn.

Warmtevraag en koeltebehoefte combineren

Deze ‘overvloed’ aan warmte zou onze woningen van warmte kunnen voorzien in koude tijden, zeker wanneer we doorgaan met de bestaande woningvoorraad beter te isoleren. Wanneer we de toenemende behoefte aan koeling met onze warmtevraag weten te combineren (bijvoorbeeld door het warmte-overschot uit de utiliteitsbouw te benutten voor onze woningen, warmte oogsten, opslaan en gebruiken wanneer nodig), zal dit ons helpen bij zowel de energiebesparingsdoelen als het ontlasten van de (elektriciteits)netten. Ook voorkomen we dat dit overschot aan warmte (van winkels of kantoren) door het gebruik van airco’s wordt verplaatst naar de openbare ruimte, en daarmee het stedelijk hitte-eiland effect (UHI of Urban Heat Island) wordt versterkt. Verder veranderen ook onze woningen en hierdoor de verhoudingen omtrent de vraag naar energie: De energievraag die samenhangt met de koeltebehoefte zal bijna net zo hoog liggen als de energievraag die samenhangt met de warmtebehoefte.

Groei elektriciteitsgebruik

Volgens het ontwerp Klimaatakkoord zijn gemeenten de regisseurs van de warmtetransitie voor de gebouwde omgeving. Samen met vastgoedeigenaren, bewoners, netbeheerders en mede-overheden moeten zij eind 2021 een Transitievisie Warmte klaar hebben. Daarin staan voorstellen voor duurzaam aardgasvrij verwarmen en koken. Echter is, zoals eerder benoemd, door de opwarming wereldwijd de behoefte aan koeling groeiende en vormt het de voornaamste bron van groei van het elektriciteitsverbruik. 

Weinig aandacht voor koeltevraag bij gemeenten

Dat in de energietransitie de focus alleen op de warmtebehoefte (en warmtenetten) ligt, blijkt uit de enquêtedie we deze zomer hebben uitgezet onder onze leden. Uit dit verkennend onderzoek (met in totaal 31 respondenten) blijkt dat bij de meeste respondenten de ‘koeltevraag’ niet wordt meegenomen bij het opstellen en vormgeven van de Transitievisie Warmte. Bij de respondenten die aangeven dat de koeltebehoefte wel wordt meegenomen bij het vormgeven van de Transitievisie Warmte, blijkt bij navraag toch ook dat dit zeer beperkt gebeurt en het gezien wordt als een secundaire vraag: “Eerst warmte, en als het kan nemen we de koeltevraag mee.” Ook blijkt het beeld dat we destilleren uit de aanvragen van de proeftuinen Aardgasvrije Wijken aan te sluiten bij onze conclusies uit de enquête.  

Oproep: neem koeltevraag mee in Transitievisie Warmte

Klimaatverbond Nederland roept daarom alle gemeenten op om koeling een prominente plek te geven in hun Transitievisie Warmte. Hierbij wordt gepleit om een aanpak waarbij de warmte- en de koeltevoorziening in samenhang ontwikkeld worden. Beide thema’s hebben directe en grote impact op energiegebruik, ontwerp, techniek, gedrag en gezondheid. Wanneer de koeltevoorziening geen onderdeel is van het energietransitiebeleid, kan dit leiden tot verkeerde investeringsbeslissingen die later tegen hoge kosten hersteld moeten worden.