Een terugtredende overheid is het laatste waar de ´energieke samenleving´ op zit te wachten. Om een transitie naar een duurzamere economie mogelijk te maken, is de overheid hard nodig. Vooral als spreekbuis en verbinder, want het bedrijfsleven is verdacht, zo vindt de burger/consument.

"De Westerse wereld is uitgegroeid. Wen er maar vast aan. Aan ons gemeenten de uitdaging om met schaarser wordende middelen de kwaliteit van onze samenleving hoog te houden", zegt Annemarie Jorritsma, voorzitter van de Vereniging Nederlandse Gemeenten, op het VNG jaarcongres. Zij wijst, net als Maarten Hajer van het Planbureau voor de Leefomgeving, naar de energieke samenleving, waarin burgers, bedrijven en overheid samenwerken aan een schonere economie, die niet meer gebaseerd is op fossiele brandstoffen en winning van schaarser wordende grondstoffen. De rol van de overheid moet daarvoor veranderen. "Geef andere partijen de ruimte. Maar ga niet achteroverleunen. Faciliteer", schrijft Hajer. Volgens hem kan en moet dat op vijf terreinen: stellingname, infrastructuur, regelgeving, financiële instrumenten en monitoring en feedback. Kerntakendiscussie of niet, deze rollen kan alleen een overheid vervullen. De overheid is het democratisch gekozen bestuur, dat als enige toegang heeft tot onze gemeenschappelijke middelen.

Lokale overheden verenigd in het Klimaatverbond zien deze rol. We moeten faciliteren én inspireren. Mensen die iets willen, moeten we ondersteunen. Wil jij je stoep vegen? Hier heb je een bezem. Wil je zonnepanelen aanleggen? Zo zet je een business plan op, dit zijn betrouwbare leveranciers en zo regel je financiering. Dit kunnen we niet alleen aan het bedrijfsleven overlaten. Zoals directeur Ludwig Smits van het renovatiebedrijf Burgersvanderwal zegt: "Uit onze mond klinkt het aanbevelen van duurzame renovatie altijd verdacht. De overheid is de enige die kan overtuigen en die ook die taak heeft. Wijs de weg in het duurzaamheidsdoolhof! Nee, dubbel glas hoef je niet te vervangen door HR++ glas, maar isoleer je vloer wel. Overheid, gebruik daarvoor campagnes met simpele, krachtige boodschappen. De ´wees wijs met water´ campagne van mijn basisschooltijd zit bijvoorbeeld nog steeds in mijn systeem."

En Smits heeft gelijk. We kunnen het niet alleen aan actieve burgers en het bedrijfsleven overlaten. Om meer te kunnen doen, staat samenwerking tussen gemeenten bij ons hoog op de agenda. Door het delen van kennis en kunde en het bij elkaar leggen van middelen, ontstaat ruimte voor waardevolle initiatieven. Zoals loketten waar burgers, bedrijven en instellingen inderdaad terecht kunnen voor alles op het gebied van huisisolatie: van informatie en subsidie tot offertes en realisatie. Wat ons betreft worden vaker op zo'n manier de handen ineen geslagen tussen burgers, bedrijven en overheid. Maar niet alle gemeenten zijn al zover. En ook niet alle burgers en ondernemers zijn al bezig met een transitie naar een duurzamer economie.

Zo worden veel schoolbesturen verrast door hun nieuwe verantwoordelijkheid met betrekking tot gebouwenbeheer. Naast zorg voor goed onderwijs en functioneel interieur zullen ze ook moeten zorgen dat de energielasten niet de pan uit rijzen. Dit is voor hen vaak een nieuwe tak van sport. Het Klimaatverbond, vereniging van lokale overheden, heeft hier een antwoord op: regionale procesbegeleiders brengen partijen bijeen die vanuit gemeenschappelijke belangen tot concrete activiteiten komen. Zo ontstaan bijvoorbeeld energieloketten en oplaadpunten voor elektrische auto's. Een energieke samenleving komt niet uit de lucht vallen. Het vergt een investering in tijd, maar ook in geld.

De Rijksoverheid zou door hier in te investeren een goede belegging doen in de nabije toekomst. Immers, door alleen al de 10.000 scholen in ons land energieneutraal te maken, ontstaat een investeringspotentieel van 2 tot 4 miljard euro. De energieke samenleving moet op stoom worden gebracht, dat is winst voor de gehele maatschappij!

Robert Linnekamp (wethouder gemeente Zaanstad  / voorzitter Klimaatverbond)